Hoe vergaat het de zorg nu schijnzelfstandigheid écht wordt aangepakt? - NHD

Het moet afgelopen zijn met zzp’ers die in verkapt dienstverband werken, vindt het kabinet. Boetes blijven dit jaar nog uit, maar daar willen veel organisaties en bedrijven niet op wachten. Vooral in de bouw en de zorg is een flinke uittocht te zien. Waar in voorgaande jaren het aantal zorgzzp’ers met 1000 tot 1500 per maand steeg, is dat inmiddels omgeslagen naar een maandelijkse afname van circa 1000.

Deze krant zocht contact met meerdere zorgorganisaties actief in de regio Alkmaar en sprak met hoogleraar Strategie en Ondernemerschap Joris Knobe, de (kritische) brancheorganisatie SoloPartners en de Alkmaarse zzp’er Gerda (66), die in rap tempo haar opdrachten zag opdrogen.

Bij de Noordwestziekenhuisgroep (NWZ) waren tientallen vermoedelijk schijnzelfstandigen actief, vooral op de operatiekamer en in de acute zorg, laat een woordvoerder weten. Daar zijn nog enkelen van actief op het moment. ,,Hun overeenkomsten lopen binnenkort af. Een enkeling is in dienst gekomen.’’ De woordvoerder laat in het midden of, en hoeveel, extra tekorten zijn ontstaan. ,,Het personeelstekort was er ook al voor de handhaving, de vacatures stonden continu open. Om het tekort op te lossen, werden zelfstandigen ingezet, maar we streven er altijd naar om medewerkers in loondienst aan te nemen. Bij voldoende medewerkers zouden de zelfstandigen niet zijn ingezet.’’

Ouderenzorgverlener Magentazorg ziet 2025 als overgangsjaar. Zij namen sinds november vorig jaar 35 zzp’ers in vaste dienst. Thuiszorgorganisatie Buurtzorg en NIKO (wonen en thuiszorg) zijn al helemaal gestopt met zelfstandigen. Alle drie zeggen nu geen, of geen grote, extra personeelsproblemen te ervaren door die keuze. Al zijn er zorgen over de zomerperiode. Magentazorg: ,,De daadwerkelijke gevolgen van deze veranderingen zullen we pas goed kunnen evalueren tegen het einde van september.’’

Vrijheid

De 66-jarige Gerda uit Alkmaar vond het twaalf jaar lang heerlijk werken als zelfstandige in de ouderenzorg. Veel vrijheid en genoeg werk, altijd bij meerdere organisaties. ,,Het vaste personeel dacht soms dat we schathemeltjerijk werden van het zzp’en. Maar veel zeiden: ‘We moeten blij zijn dat jullie er zijn’.’’
Het aantal opdrachten is sinds 2025 in rap tempo opgedroogd. Van drie tot vier naar één dienst per week. ,,Ik wist van mijn tussenbureau dat het zou kunnen gaan afnemen. Maar zó hard, dat had ik niet verwacht.’’ Organisaties durven niet meer, denkt ze. Bang voor boetes van de Belastingdienst. In vaste dienst wil ze absoluut niet. ,,Daar ga je financieel giga op achteruit.’’ Ze kijkt het nog even aan. ,,In de zomer zitten ze allemaal met de handen in het haar om de roosters vol te krijgen. En gelukkig hoef ik nog maar een half jaartje tot mijn pensioen.’’

Negatieve signalen

Zorginstellingen schetsen een te rooskleurig beeld over de situatie en wentelen de gevolgen van het radicale stoppen met zelfstandigen af op de zzp’er, zegt Loe van Erp, directeur van SoloPartners, de grootste landelijke brancheorganisatie voor zzp’ers in de zorg.

Hem bereiken ,,wekelijks’’ negatieve signalen. ,,Vaste medewerkers die harder moeten werken om de gaten dicht te lopen, het sluiten van zorgroutes in de thuiszorg en ziekenhuispatiënten die daardoor niet naar huis kunnen. Rapporten of cijfers heeft hij daar niet van. ,,Die zijn er nog niet, helaas.’’

Hij denkt dat er sprake is van paniekvoetbal in de zorg. Omdat er zo’n angst is voor boetes, die wordt veroorzaakt door onduidelijkheid van de regels, stelt hij. Hij dringt daarom bij de Belastingdienst en het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan op betere communicatie. ,,Want er kan en mag nog steeds veel met zzp’ers, maar organisaties weten dat niet.’"

Waarheid

,,De waarheid ligt waarschijnlijk in het midden’’, zegt Joris Knoben, hoogleraar Strategie en Ondernemerschap aan de Tilburg University. ,,De zorg staat niet acuut op instorten, maar het is ook geen rozengeur en maneschijn.’’

Momenteel onderzoekt hij of zorgzzp’ers stoppen door de verscherping. ,,Uit de eerste analyses onder de leden van SoloPartners blijkt dat vijf procent het afgelopen half jaar is gestopt. Dat is hoger dan in voorgaande jaren. Daarbovenop verwacht maar liefst één op de vier binnen een jaar te zijn gestopt. Daarvan overweegt 20 procent loondienst, 20 procent een andere vorm van flexibel werken en 28 procent denkt de zorg te verlaten. De rest weet het nog niet.’’

Geëxtrapoleerd naar de ruim 210.000 bij de KvK ingeschreven zelfstandigen in de zorg - van ouderenzorg tot psycholoog - schat hij het aantal zorgverlaters door de verscherping op 10.000. Er is gecorrigeerd voor andere vertrekredenen, zoals pensionering. ,,Dat is in absolute zin niet extreem veel. Maar als je uitgaat van een situatie waar al personeelstekorten zijn, kan zo’n aantal flinke effecten hebben. Zeker ziekenhuizen en verpleeghuizen, grote opdrachtgevers waar het veel ingewikkelder ligt om te bepalen of er sprake is van schijnzelfstandigheid of niet, kunnen dit gaan voelen.’’

Bij ViVa! Zorggroep is de nieuwe aanpak zeer succesvol, zegt bestuursvoorzitter Sleeuwenhoek: de instroom van vaste medewerkers is inmiddels 12 procent hoger dan de uitstroom. Maar er staan nog wel tientallen vacatures open.