Nieuwe hospice-unit ViVa! Zorggroep in Heemskerk - NHD
Artikel Noordhollands Dagblad
’Het zou fantastisch zijn als mensen makkelijker over dit onderwerp kunnen praten’. Natasja Tabak volgt nu driekwart jaar de opleiding tot palliatief verpleegkundige. ,,Een van mijn cliënten was zangdocent met een hersentumor. Desondanks had hij nog altijd een onuitputtelijke drang om te performen. Een uitbundige man die, hoeveel ik hem ook op het hart drukte dat hij dat in deze fase niet meer hoefde te doen, nooit ophield met zingen.”
Interview met Natasja Tabak (verpleegkundige), Mirjam van der Plas (teamleider), Saskia Zeijl (adviseur palliatieve zorg) en Dyonne Broers (regio manager) van ViVa! Zorggroep
Tekst door Thomas Dillema, foto's door Vincent de Vries, Noordhollands Dagblad
Het artikel staat ook op de website van het Noordhollands Dagblad, editie 12 maart 2025.
,,Steeds meer ging hij achteruit, waardoor hij uiteindelijk besloot voor palliatieve sedatie te kiezen; dat houdt in dat je een bewustzijnsverlager toegediend krijgt om vredig te kunnen sterven. Hij vroeg mij of ik dat bij hem wilde uitvoeren. Toen het moment daar was, waren we met zijn tweeën in de ruimte en stelde hij voor: ’Mag ik nog één laatste aria voor je zingen? Dan mag je me daarna het middel geven.’ Op het moment dat hij die laatste aria had gezongen, werd hij helemaal rustig. Hij bleef zingen tot het einde. Mooier kan volgens mij niet.”
Een gedicht aan de muur van de begin maart geopende ViVa! Zorggroep hospice-unit Westerhof van de Heemskerkse woonzorglocatie Meerstate, laat tal van dit soort verhalen mooi samenkomen: ’Het leven een omarming. Een dag lost zij van mij. Koester, vergeef. Omhels en beleef. De dood brengt. Voor even. Het leven. Dichtbij.’
,,Alles aan dit gedicht raakt mij”, zegt teamleider Mirjam van der Plas met haar ogen op de muur gericht. Het is hier stil en vredig. De paastak met gekleurde eitjes en de lentebloemen steken af tegen de herfst van het leven. Wellicht kondigen ze een nieuw begin aan, zouden zij die geloven in een hiernamaals kunnen denken. Hoe het ook zij; de dood is hier geen taboe meer, blijkt ook uit het gedicht. ,,Dat vind ik misschien nog wel het mooiste. Er wordt niet om dat woord heen gedraaid. En daarbij kan je de tekst lezen zoals je wil. Of je nou gelovig bent of niet.”
Afsluiten
,,Men zit hier om het leven af te sluiten”, haakt Tabak in. ,,En dat kan soms erg zwaar zijn en diep gaan. Het komt aan op acceptatie, die in sommige gevallen moeilijk te vinden is. Denk bijvoorbeeld aan mensen waarvan de familieleden niet meer langs willen komen vanwege ruzie.”
Vergezeld door regiomanager Dyonne Broers zoeken Van der Plas en Tabak een aparte ruimte in de unit op om het gesprek voort te zetten. De dames beamen een drukke dag te hebben gehad vandaag, waarna Tabak vertelt wat haar ertoe heeft bewogen een opleiding in de palliatieve zorg te gaan volgen. ,,Ik vind het ontzettend mooi om iemand te begeleiden in die laatste fase, zodat diegene vredig kan overlijden. Dat is zowel voor families als voor de persoon zelf ontzettend fijn.”
De nieuwe hospice-unit was hard nodig, stelt Broers. ,,Het mooie van deze unit is dat iedereen die hier woont in dezelfde fase zit. Je kan je daardoor echt volledig richten op de palliatieve zorg. Belangrijk is om te weten dat er verschillende fases zitten in deze vorm van zorg. Zo’n beetje iedereen die bij ViVa! komt wonen, zit in de palliatieve fase. Maar bij de hospice-unit komen de mensen die echt het einde van hun leven naderen waarbij het gaat om mensen die in de laatste weken tot maanden zitten.”
Bezuinigingen
Eerder schreef een zustereditie van deze krant dat de hospice zorg bij vier locaties in Zaanstreek-Waterland geraakt worden door bezuinigingen van zorgverzekeraars. Het zou leiden tot minder beschikbaarheid van verpleegkundigen. ,,Bij ons is het niet zozeer direct dat de hospice-unit hierdoor geraakt wordt. Wel merken we in het hele land dat personeelstekorten een grote rol spelen en ons dwingen tot het inschakelen van meer vrijwilligers, familieleden en mantelzorgers. Dat moet je goed organiseren”, vertelt Broers.
Tabak onderschrijft het belang daarvan. ,,Er beginnen binnenkort twee vrijwilligers. Het is dan aan ons om die goed op te vangen, want er komt veel bij kijken.” Van der Plas knikt: ,,Je vraagt namelijk iets anders van vrijwilligers dan bij een gewone woon-zorgafdeling. De gesprekken gaan hier over het einde van het leven. Veel vrijwilligers zijn wat ouder, dus dat is soms confronterend. Het is belangrijk dat je elkaar daar intern in opvangt.”
De deur van de ruimte gaat open en Saskia Zeijl, adviseur palliatieve zorg, stapt binnen. Ze schuift aan en legt al gauw uit wanneer de gesprekken over het einde hier met cliënten gevoerd worden. ,,Eigenlijk beginnen die al zo vroeg mogelijk. Vaak hebben mensen nog niet nagedacht over hun einde. Dat is natuurlijk een gesprek dat men liever niet voert. Maar wij hebben het liefst dat dit zo vroeg mogelijk besproken wordt. Zeker in gevallen van dementie. Je wilt dat mensen dan nog in de beste conditie hun wensen kunnen uitspreken.”
Die gesprekken gaan over de dood. En daar ligt een taboe op, weten de zorgverleners. ,,Kijk, wij kunnen ook morgen struikelen over een stoeptegel en in coma terechtkomen. Dan mag ik hopen dat mijn familie weet dat ik niet als een kasplantje mijn leven wil uitrekken. Nou weten ze dat bij mij wel, omdat wij hier alle vier volgens mij geen moeite hebben met het bespreken van dit onderwerp”, zegt Zeijl, waarop de rest instemmend knikt.
,,Maar het zou fantastisch zijn als veel meer mensen makkelijker over dit moeilijke onderwerp zouden kunnen praten”, zegt ze, waarna Broers vertelt welke onderwerpen aan bod komen in zo’n gesprek met een cliënt. ,,We spreken met de cliënten over wat nog waarde toevoegt aan die laatste fase, de mensen die je nog wil spreken, de dingen die nog gedaan moeten worden. Maar ook over het stervensproces, over wat je wel en niet doet met behandelen.” ,,En natuurlijk”, brengt Zeijl op haar beurt weer in. ,,We zullen mensen nooit dwingen hierover te praten. Mensen kunnen ook vertellen dat ze het totaal nog niet weten. Dat is ook een antwoord.”
Veranderd
Een klein jaar is Tabak inmiddels actief als verpleegkundige in de palliatieve zorg. Een beroep dat de kijk op dood en leven doet veranderen. Je bent immers getuige van iemands laatste fase. ,,En jij bent vaak het laatste gezicht dat de cliënt in zijn of haar leven ziet. Het werk verandert je. Ik geef nog meer om mensen dan ik al deed. Het is het mooiste beroep dat er is. Je bouwt een band op met cliënten. En natuurlijk raakt het me weleens als iemand dan komt te overlijden.”
Dat laatste is volgens Zeijl een niet te onderschatten factor. ,,Het is belangrijk dat er omgekeken wordt naar wat het doet met het zorgpersoneel. Ook met artsen bijvoorbeeld. Die zijn er natuurlijk om mensen beter te maken, maar in deze fase van het leven bestaat die mogelijkheid niet meer. Dat kan erg frustrerend zijn.”